عقل

-

۳۰- کسی که عقل ندارد ذهنش مثل یک سمساری است یا مثل یک بازار آهنگری و یا حتی یک تیمارستان و دیوانه خانه که هر معنا و صورت و صدا و حس و حادثه و اطلاعات و اخباری بسوی می کشد و مثل کرم هائی در هم میلولند. این پریشانی و بی صاحب بودن ذهن است.

۳۱- کسی که عقل ندارد علم و معلومات و آموزه هایش حداکثر یک آرشیو بیجان و در هم ریخته است.
===========
۳۳- بنابر این بر خلاف تصور عامه و بلکه اکثر علما و فلاسفه عقل در معنای قرآنی اش ربطی به اندیشه گری و خیالبافی و تفکر و حسابگری و معلومات و تجزیه و تحلیل امور ندارد.

عقل قوه احاطه و نظارت و انتخاب و راه گشائی و راهنمائی و رهبری و هدایت وجود است. پس همان گوهره انسانیت انسان و نور "من" و هویت فرد است و لذا انسان بی عقل بی وجود است.

٣٤- شخصیت، هویت، انسانیت، اقتدار، انتخاب، اختیار و رهبری در وجود آدمی تماما از عقل اوست.

٣٥- پس عقل حاصل نظارت و احاطه انسان بر ارکان وجود است که انسان را از یک حیوان دو پا تبدیل به موجودی قدسی و الهی می کند.

٣٦- پس عقل اول همان حس و حواس است. عقل دوم هوش و تفکر و ذکر است. عقل سوم علم و معرفت و حکمت است. عقل چهارم ایمان است و یقین. این چهار رکن عمومی عقل در همه احاد بشری است که به درجات حضور دارد.

۳۷- و اما از بطن عقل چهارم یعنی ایمان و یقین، عقل های برتر و ویژه ای هم رخ می نماید که عبارتند از: عقل پنجم که وحی است در انواع و درجات. و عقل ششم شهود است در انواع و درجات.

و عقل هفتم عشق الهی و وحدت وجود و مقام توحید است که از آن انسان کامل است که در مقام عقل کل می باشد که عقل ذاتی يا ذات عقل است و آن وادی الحاق و وصال با پروردگار است که مقصود عقل می باشد که ملحق شدن به منشا عقل و منشا انسانیت و منشا "من" و هویت انسان است.

استاد علی اکبر خانجانی
فلسفه اندیشه گری بشر ص 7